Επιμέλεια: Μπαμπαλή Ταξιαρχούλα
Την Τρίτη 21 Φεβρουαρίου το
σχολείο μας επισκέφτηκε η ποιήτρια Αριστέα Παπαλεξάνδρου. Η Γ΄ τάξη είχε την
τιμή να συζητήσει μαζί της και να γνωρίσει καλύτερα το έργο της αλλά και την
ίδια. Πριν αναφερθώ όμως στην ανεπανάληπτη αυτή εμπειρία θεωρώ απαραίτητο να
καταθέσω μερικά εργοβιογραφικά στοιχεία της ποιήτριας.
Γεννηθηκε στο Αμβούργο το φθινόπωρο του 1970 και
μεγάλωσε στην "μικρή πόλη" του Βόλου, όπως η ίδια την αποκαλεί.
Σπούδασε μουσική και μεσαιωνική νεοελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του
Πανεπιστημίου Αθηνών, και συνάμα φοίτησε στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης
του Εθνικού θεάτρου. Πρωτοεμφανίζεται το 1997 με την πρώτη της ποιητική
συλλογή, η οποία τελικά εκδίδεται το 2000 με τίτλο "Δύο όνειρα
πριν". Υπήρξε μαθήτρια της Κικής Δημουλά και της Ελένης Βακαλό. Το 2017
τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών - Ίδρυμα Πέτρου Χάρη για την
ποιητική της συλλογή "Μας προσπερνά" (2015).
Η κα Παπαλεξάνδρου είναι μία φιγούρα που
σίγουρα δεν περνάει απαρατήρητη. Εκθαμβωτική αλλά προσηνής. Μία γυναίκα
ευγενική και καλλιεργημένη. Δεν διστάζει να αυτοσαρκαστεί και να αναδείξει μία
πτυχή, η οποία δεν διαφαίνεται στα περισσότερα επιφανή άτομα. Καθ΄ όλη την
διάρκεια της συνάντησης μας, υπήρξε προσεγγίσιμη και πρόθυμη να
απαντήσει την όποια ερώτηση εμείς οι μαθητές αλλά και οι καθηγητές εκφράζαμε.
Την ποιήτρια μας παρουσίασε, αρχικά, η καθηγήτρια
μας και "φίλη από κοινούς αγώνες", όπως την χαρακτήρισε η κα
Παπαλεξάνδρου, Θεοδώρα Παπαμιχαήλ, την οποία και θα θέλαμε όλοι να
ευχαριστήσουμε που πραγματοποίησε την συνάντηση αυτή.
Η ποιήτρια
ξεκίνησε απαγγέλοντας ένα ποίημα της το οποίο, όπως η ίδια ανέφερε, της θυμίζει
την δική της σχολική ζωή. Το κλίμα πλέον ήταν ευνοϊκό για την παράθεση των
δικών μας ερωτήσεων προς εκείνη.
Η Α. Παπαλεξάνδρου υπήρξε ειλικρινής και ανοιχτή
να μας αποκαλύψει κάποια προσωπικά της βιώματα. Παράλληλα μας βοήθησε να
κατανοήσουμε τι εστί ποιητής στην εποχή μας -κατεξοχήν στην Ελλάδα. Προφανώς,
δεν είναι εφικτό να καταγράψω ό,τι ειπώθηκε, παρόλα ταύτα σκοπός αυτού του
άρθρου είναι να παρουσιάσω μία αξιόλογη ποιήτρια και κάποια στοιχεία τα οποία,
εμένα προσωπικά, στιγμάτισαν.
Πότε και γιατί αρχίσατε να γράφετε;
Αυτή ήταν η πρώτη ερώτηση που ακούστηκε. Η Α.
Παπαλεξάνδρου από το δημοτικό κιόλας έγραφε ποιήματα, ήταν λάτρης του θεάτρου
και του κινηματογράφου. Εκδήλωνε την καλλιτεχνική της φύση με οποιονδήποτε
τρόπο. Μολονότι, η συγγραφή αποτελούσε αναπόδραστο κομμάτι της ζωής της, μέχρι
τα είκοσι εφτά της χρόνια δεν αποτέλεσε πότε βασική της ενασχόληση και "δεν το έπαιρνε στα σοβαρά".
Αυτοκριτική και τα ποιήματα μέσα από τα μάτια της
δημιουργού.
Δεν ήταν λίγες φορές που η ίδια η δημιουργός
εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκεια της για τα πρώτα της ποιήματα και πως αρκετές
φορές προβληματιζόταν για το αν θα έπρεπε να τα αναδιαμορφώσει και ίσως να τα
κάνει πιο αφαιρετικά. Ωστόσο, κατέληξε πως οφείλει να τα διατηρήσει αναλλοίωτα
παρά την εξέλιξη που έχει επέλθει με την πάροδο των χρόνων στην συγγραφική της
ικανότητα.
Εθνικοί ποιητές, όπως ο Καβάφης, ο Σολωμός ή ο
Ελύτης, για εκείνη θεωρούνται “τέρατα”
της ποίησης που κανείς δεν μπορεί να αναιρέσει ή να “αγγίξει” την αξία τους.
Βασιζόμενη στο σχόλιο μιας μαθήτριας, που αναρωτήθηκε γιατί μία ποιήτρια σαν
την κα Παπαλεξάνδρου δεν αναγνωρίζει την αναμφισβήτητη αξία της, αποκρίθηκε
παραθέτοντας τα λόγια ενός καθηγητή πως "κάθε κρίση είναι σύγκριση". Πολλές φορές αναγκάζουμε τον εαυτό μας, όντας
προκατειλημμένοι, να αγαπήσουμε κάτι με μοναδικό κριτήριο, όπως το όνομα του
δημιουργού. 'Ομως "πολλοί καλοί μπορεί να γράψουν μέτρια". Γενικά, τα κριτήρια είναι πάντοτε
υποκειμενικά, χωρίς αυτό να σημαίνει, όπως αναφέρει και η ίδια, πως ό,τι
γράφουμε είναι ποίημα.
Όταν κλήθηκε να επιλέξει την αγαπημένη της
ποιητική συλλογή, αποκρίθηκε σαρκαστικά: "Θα πω την τελευταία. Θέλω να
την προωθήσω."
Πηγή έμπνευσης της Α. Παπαλεξάνδρου.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που έγινε αναφορά στην
αξία του ονείρου για την ποιήτρια και τα έργα της. Εξέφρασε μάλιστα και την
δυσκολία της συχνά να αποτυπώσει στίχους, μία διαδικασία τόσο χρονοβόρα όσο και
ψυχοφθόρα. Πιο συγκεκριμένα, η ίδια σημειώνει: "Δεν νομίζω πως έχω
νιώσει ποτέ την χαρά της δημιουργίας, ίσως στα νιάτα μου". Μία δήλωση
που μας εξέπληξε όλους.
"Η ποίηση είναι ένας τρόπος για τον ποιητή να κρυφτεί"
Κατά την διάρκεια τον μαθητικών μας χρόνων πάντοτε μαθαίνουμε πως οι ποιητές είναι πρωτεργάτες κινημάτων, δεν υποκύπτουν
στην εξουσία ή την δημόσια κριτική, δεν διστάζουν να ξεχωρίσουν στο πλήθος.
Βλέποντας τα πράγματα από το πρίσμα της ποιήτριας, συνειδητοποιούμε πως τελικά
ο ποιητής μέσω των γραφόμενων του εκφράζεται φορώντας ένα προσωπείο. Ο κάθε
στίχος είναι καθρέπτης της ψυχής και των ανησυχιών της. Η ποίηση παύει να
αποτελεί περίφραση ζητημάτων. Είναι ένα χάρισμα που δεν κατέχουμε όλοι και
σίγουρα δεν είναι επίκτητο. Ποιητές, όπως η Α. Παπαλεξάνδρου, έχουν την δύναμη
να “υποτάξουν” τον λαό χρησιμοποιώντας ως μόνο τους μέσο την ηδονή της ποιητικής ανάγνωσης.
“Στην αρχή
μούσα
Μετά άρχισα να
γράφω
κι εγώ
Λεξούλα τη λέξη
να γίνει το
ποίημα
Ποίημα το
ποίημα
να σβήσω ως
μούσα
σ’ αυτό
Μα κάθε που
γράφω
χωρίς να
θυμάμαι
πως ήμουνα
μούσα κι εγώ
Συντρίβομαι
τόσο
και πλέον
θυμάμαι
τον λόγο που
γράφω
πως πια δεν
υπάρχω
ως μούσα
Θαρρώ"
Αριστέα Παπαλεξάνδρου ,"Ενηλικίωση", Ωδικά πτηνά
Με την κα Παπαλεξάνδρου επιπλέον διαβάσαμε τα δύο ανθολογούμενα ποιήματα της και τις ερωτήσεις που τα συνόδευαν στο σχολικό εγχειρίδιο. Η ίδια δεν κατάφερε να συγκρατήσει το γέλιο της, όταν συνειδητοποίησε πως δεν θα ήταν σε θέση να απαντήσει τέτοιού είδους ερωτήσεις και οδηγήθηκε στην δήλωση "Εγώ θα έγραφα κάτω από την βάση, δεν κατάλαβα τι εννοεί ο ποιητής...", που μας βρήκε όλους απροετοίμαστους και ξεσπάσαμε σε γέλια.
Η εμπειρία αυτή έληξε με την απαγγελία του
ποιήματος της "Σε ποιόν ψυχαναλύθηκε ο Φρόυντ;", της καινούργιας
της ποιητικής συλλογής "Νυχτερινή Βιβλιοθήκη", μία σαρκαστική
απάντηση στον Sigmund Freud που αφορά την γυναικεία φύση και την ανηδονία.
22 Φεβρουαρίου του 2020 είναι η ημέρα απεβίωσης της Κικής Δημουλά, γι΄αυτόν τον λόγο τιμήσαμε την μνήμη της ποιήτριας του “ανυπεράσπιστου έρωτα” και μέντορα μιας εξίσου σημαντικής γυναίκας και ποιήτριας ,της Α. Παπαλεξάνδρου. Σας ευχαριστούμε πολύ!